Transport ADR, przewóz ładunków niebezpiecznych

Transport ADR jest kolejną gałęzią w przewozie ładunków i towarów bardzo istotną dla rozwoju rynku transportowego. Co to takiego? Czym są towary przewożone za pomocą takiej metody przemieszczania rzeczy? Dlaczego warto mieć na ten temat jakąś wiedze? Wszystkie te informacje w dalszej części artykułu.

Organizacja przewozu ładunków niebezpiecznych, czyli transportu ADR wymaga niezwykle specjalistycznej i rozległej wiedzy. Rodzaje takich towarów, zlecanych do transportu bywają niezwykle różnorodne. O ile zlecenie dużej ilości towarów — nawet na europaletach — nie jest bardzo trudne, o tyle przewóz przedmiotów niebezpiecznych wymaga już rozległej znajomości tematu. Poniżej najważniejsze kwestie dotyczących transportu ADR.

Jaka jest podstawa prawna transportu ładunków niebezpiecznych?

W Umowie europejskiej dotyczącej międzynarodowego przewozu drogowego towarów ADR można znaleźć wszystkie regulacje prawne z tym związane. Dokument ten zawiera wiele informacji, które będą pomocne przy organizacji takiego transportu. Można w niej znaleźć między innymi wiadomości na temat zasad bezpieczeństwa czy klas ADR. Ważne jest, że co dwa lata ukazuje się nowa wersja takiej umowy. Powodem takiej sytuacji jest fakt, że przemysł chemiczny ciągle wytwarza nowe towary niebezpieczne. Trzeba więc określać zasady ich transportu.

Czym są towary niebezpieczne?

Ładunek niebezpieczny jest to towar wymieniony w umowie ADR. Dokładniej są to takie ładunki, których właściwości biologiczne, fizyczne czy chemiczne mogą być zagrożeniem dla ludzi, zwierząt i środowiska naturalnego.

Podział ładunków na klasy ADR

Każdy towar, którego transport może powodować zagrożenie, musi być sklasyfikowany zgodnie z procedurami, które są określane w umowie ADR.

Dokładniej znaczy to tyle, że:

• towar ADR musi być oznaczony przeznaczonymi do tego naklejkami, nazwami oraz numerami ułatwiającymi jego identyfikację,
• materiały niebezpieczne muszą być zapakowane w opakowania z certyfikatem, których zadaniem jest zapewnienie bezpieczeństwa przewozu materiałów niebezpiecznych,
• każdy towar niebezpieczny posiada swój niepowtarzalny numer UN.

Klasy towarów ADR

Ustawa regulująca przewóz przedmiotów niebezpiecznych wyróżnia 9 klas towarów, które uznaje się za zagrożenie. W niej znajdziemy wykaz towarów niebezpiecznych. Niektóre z nich mają swoje podgrupy. Wyróżniamy:

Materiały wybuchowe

Są to wszystkie materiały grożące wybuchem. Do takiej grupy należą towary jak np. sztuczne ognie i gliceryna.

Gazy

Do tej grupy zaliczamy wszystkie substancje gazowe; trujące, żrące i grożące zapaleniem. Mogą być to między innymi butla propan-butan oraz chlor.

Materiały ciekłe zapalne

Tutaj chodzi o materiały łatwopalne będące cieczami, takie jak np. nafta i benzyna. Wyróżniamy trzy podgrupy:

• materiały stałe zapalne — zagrożenie wybuchem lub zapaleniem, np. zapałki, siarka, guma,
• materiały samozapalne — np. fosfor biały,
• materiały wytwarzające w zetknięciu z wodą gazy zapalne — np. sód, karbid.

Materiały utleniające

Taki rodzaj materiałów niebezpiecznych posiada w sobie bardzo dużo tlenu, co w przypadku uszkodzenia grozi wzmożonym pożarem. Do takich substancji zaliczamy np. nadmanganian potasu.

Tutaj znajdziemy nadtlenki organiczne, do których zaliczamy np. fosfor biały.

Materiały trujące oraz zakaźne

Te pierwsze mogą wywołać śmiertelne zatrucie. Do nich zaliczmy cyjanek potasu czy arszenik. Materiały zakaźne mogą wywołać epidemie lub choroby. W tej grupie znajdziemy np. odpady medyczne.

Materiały promieniotwórcze

Mogą one powodować zagrożenie nadpromieniowania. Można tutaj wymienić promieniowanie alfa, beta czy gamma.

Materiały żrące

Taki rodzaj materiałów niebezpiecznych mogą powodować zniszczenie skóry lub błony śluzowej oka. Do tej grupy zaliczyć można wszelkiego rodzaju kwasy.

Różne materiały i przedmioty niebezpieczne

Powodują one inne zagrożenia, nieuwzględnione w pozostałych grupach. Trudno je zakwalifikować. Do takich materiałów należą np. asfalt, azbest czy styropian.

Kto jest uprawniony do przewozu towarów ADR?

Kiedy spedytor posiada doświadczenie w takiej branży, wie, że do przewozu przedmiotów niebezpiecznych potrzebny jest kierowca spełniający pewne warunki. Wśród nich możemy wymienić kilka kwestii. Krótki opis każdej z nich poniżej.

• Kierowca ukończył 21 lat

Według regulacji prawnych przepis ten nie dotyczy kierowców Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Oni odpowiednie doświadczenie zdobywają w czasie szkolenia wojskowego.

• Odpowiedzialny za transport ADR zdał pozytywnie egzamin i kurs ADR

Taki wymóg jest zawarty w Rozporządzeniu Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 15 lutego 2012 r. Dokument ten szczegółowo określa możliwości zdobycia zaświadczenia ADR przez kierowców, jak i tryb egzaminu końcowego kursu ADR.

• Kierowca posiada zaświadczenie ADR

Takie zaświadczenie ważne jest przez 5 lat. Istnieje możliwość jego przedłużenia o kolejny okres w takim samym wymiarze.

Ważną informacją jest to, że w przypadku podwójnej załogi w czasie transportu materiałów niebezpiecznych, każdy kierowca musi posiadać uprawnienia ADR. Nawet jeżeli całą trasę pojazd prowadziłby jeden z nich.

Wyposażenie kierowcy realizującego transport ADR

Ważną kwestią jest również wyposażenie kierowcy w odpowiedni sprzęt, aby transport materiałów niebezpiecznych był bezpieczny.

W ekwipunku musi się znajdować wyposażenie dla każdego członka załogi. Zaliczają się do niego:

• para rękawic,
• okulary ochronne,
• latarka, która nie zawiera powierzchni metalowych (mogących spowodować iskrzenie),
• kamizelka ostrzegawcza,

i sprzęt wspólny dla wszystkich:

• dwa stojące znaki ostrzegawcze, które są zasilane niezależnie od instalacji elektrycznej pojazdu, np. pachołki, trójkąty odblaskowe albo lampy błyskowe o barwie światła pomarańczowego,
• przynajmniej jeden klin, który odpowiada macie pojazdu oraz średnicy kół, który będzie służył za zabezpieczenie pojazdu podczas postoju na jezdni pochyłej,
• dwie gaśnice.

Dodatkowo podczas transportu niektórych materiałów niebezpiecznych wymagane będą:

• pojemnik do zebrania pozostałości,
• osłona otworów kanalizacyjnych,
• łopata,
• maska ucieczkowa dla każdego członka załogi transportu,
• płyn do płukania oczu — niezbędny w przypadku transportu np. materiałów wybuchowych.

Przystosowanie pojazdu do przewozu towarów ADR

Pojazd, który jest używany w przewozie przedmiotów niebezpiecznych, musi być oznaczony z przodu i z tyłu. Używa się do tego tablic w kolorze pomarańczowym. Dodatkowo wszystkie cysterny oraz pojazdy przewożące materiały wybuchowe są badane przez Urząd Dozoru Transportowego i na stacji kontroli pojazdów. Dzięki temu zostają one dopuszczone do takiego rodzaju transportu.

Samochody, za pośrednictwem których odbywa się transport ADR to najczęściej:

• kontenery,
• cysterny,
• ciężarówki z naczepami takimi jak plandeka czy firanka.

Jakie dokumenty są niezbędne do realizacji drogowego przewozu towarów niebezpiecznych?

Kierowca przewożący materiały niebezpieczne zobowiązany jest do posiadania takich papierów:

• dokument przewozowy, który będzie posiadał wpisy dotyczące materiałów niebezpiecznych,
• instrukcja pisemna kierowcy, jak zachować się w przypadku awarii lub wypadku,
• zaświadczenie ADR, które uprawnia kierowcę do realizacji przewozu towarów niebezpiecznych,
• świadectwo, które dopuszcza pojazd do przewozu drogowego materiałów niebezpiecznych — dotyczy to tylko samochodów albo cystern przewożących materiały wybuchowe,
• zezwolenie na przewóz materiałów niebezpiecznych,
• prawo jazdy uwzględniające kategorię ADR.

Transport ADR w Polsce

W Polsce do transportu ADR dopuszcza się osoby po 21 roku życia. Osoby, które ukończyły szkolenie wojskowe, są zwolnione z tego wymogu.

Od roku 2003 w naszym kraju każde przedsiębiorstwo, które zajmują się transportem ADR, ma obowiązek zatrudnić doradcę ds. bezpieczeństwa w tym zakresie. Odpowiada on za wprowadzenie procedur zapisanych w konwencji ADR.

Bezpieczeństwo i kwestie formalne w organizacji transportu ADR

Organizacja transportu towarów niebezpiecznych jest związana z wieloma wymaganiami powiązanymi z aspektem bezpieczeństwa, ale również pod względem kwestii formalnych. Taki transport musi być zgłoszony, co w razie jakichkolwiek problemów wiadomo, kiedy i gdzie może wystąpić ryzyko wypadku. Ważne jest to ze względu na fakt, że wypadek z udziałem takiego samochodu jest o wiele groźniejszy niż zwykłych aut.

Kwestia odpowiedzialności za transport ADR

Za bezpieczeństwo i prawidłowy transportu towarów niebezpiecznych odpowiada każdy uczestnik transportu — od nadawcy poprzez przewoźnika, kierowcy aż do odbiorcy. Największa odpowiedzialność spoczywa na kierowcy pojazdu.

Obowiązki przewoźnika towarów niebezpiecznych

Przewoźnik musi zagwarantować, że osoba odpowiedzialna za transport ADR posiada odpowiednie kwalifikacje. Dodatkowo jest odpowiedzialny za zapewnienie odpowiedniego pojazdu, który będzie przystosowany do transferu ładunków niebezpiecznych. Wszelkie wytyczne regulują przepisy dotyczące warunków przewozu takich materiałów.

Obowiązki kierowcy wykonującego transport materiałów niebezpiecznych

Do obowiązków kierowcy należy sprawdzenie, czy przewoźnik zlecający taki rodzaj towaru przedłożył wymagane dokumenty. Dodatkowo powinien mieć pewność, że pojazd, którym towar będzie realizowany, jest odpowiednio oznakowany. Istotne jest również to, że to właśnie kierowca ponosi odpowiedzialność za transport towarów niebezpiecznych pakowanych i rozpakowywanych do jego samochodu.

Wyjątkiem jest sytuacja, kiedy nadawca nie dopełnił przekazania wszystkich niezbędnych informacji na temat transportowanych produktów niebezpiecznych. Wówczas część odpowiedzialności spada na nadawcę przesyłki.

Osoba, która wysyła towar niebezpieczny, powinna zapoznać się ze wszystkimi przepisami dotyczącymi transportu ADR. Dodatkowo powinien on zlecić taki transport firmie spedycyjnej, która spełnia wszystkie wymogi bezpieczeństwo.

Obowiązki odbiorcy ładunków niebezpiecznych

Do obowiązków odbiorcy takiego towaru należy nieopóźnianie jego odbioru, bez wyraźnego powodu. Jego powinnością jest także sprawdzenie, czy zostały spełnione wszystkie wymagania dotyczące transportu ADR, polegają one na:

• zapewnieniu odpowiedniego oczyszczenia i odkażenia kontenerów oraz ich oznakowania,
• dokonaniu wymaganego oczyszczenia, jak i oczyszczenia pojazdów.

Transport ADR bez wymaganych uprawnień

Kary za naruszanie przepisów dotyczących przepisów transportu ADR znajdują się w ustawie o transporcie towarów niebezpiecznych. Karę można dostać za nieprzestrzeganie zasad bezpieczeństwa, dotyczące dokumentacji czy łamanie przepisów dotyczących sposobu przewozu, opakowania oraz naruszenia dotyczące środków transportu.

Przykładowo osoba, która zajmuje się transportem towarów niebezpiecznych, który przewozi takie ładunki, a nie posiada zaświadczenia ADR, może zapłacić karę w wysokości 2000 złotych. Z kolei za nieuzyskanie odpowiedniego świadectwa, które dopuszcza przejazd z produktami niebezpiecznymi kara to 6000 złotych.

Międzynarodowy transport ADR

Najczęściej odbywa się na mocy umowy transport international des marchandises dangerous par route – umowa europejska dotycząca międzynarodowego przewozu drogowego towarów niebezpiecznych.

Wysłanie produktów ADR za granicę wymaga dodatkowych formalności. Przed wysłaniem towarów z oznaczeniem ADR należy upewnić się, że możemy to zrobić. Wynika to z faktu, że każde państwo ma odrębne przepisy dotyczące takiego transportu. Czasem wymagana jest zgoda lub licencja na taki przewóz.

Transport ADR obejmuje materiały niebezpieczne, takie jak: przedmioty wybuchowe, materiały żrące, materiały utleniające. Taki rodzaj przewozu wymaga bardzo dużego przygotowania od przewoźnika, kierowcy i odbiorcy przesyłki. Najważniejsze w kontekście transportu ADR jest zachowanie bezpieczeństwa wszystkich jego uczestników.